Doğalgaz Dergisi 213. Sayı (Mart-Nisan 2019)

40 Doğalgaz / Mart - Nisan 2019 dogalgaz.com.tr TEKNİK FATİH BABAOĞLU ESGAZ İşletme Bakım Şefi Makine Yüksek Mühendisi DOĞALGAZ ŞALTERİ B ilindiği üzere 2014 yılından itibaren gaz dağıtım şirket- leri bünyesinde Ar-Ge çalışmaları yapılabilmesi için EPDK tarafından destek verilmeye başlandı. • Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 28/05/2014 tarihli ve 5036 karar numaralı toplantısında, Ar-Ge desteği dağıtım şirketlerinin tarife bütçelerine dâhil edilmiştir. • Bu karar, "Elektrik dağıtım şirketleri ile doğalgaz dağıtım şirketlerinin gelir gereksinimleri içerisinde yer alan Ar-Ge giderlerine ilişkin bütçenin kullanılması ve bu amaçla geliştirilen Ar-Ge projelerine ilişkin başvuru, onay ve izleme ile proje giderlerinin kapsamı hakkında aşağıdaki karar alınmıştır" şeklinde ifade edilmektedir. Bu kapsamda bütün gaz dağıtım şirketleri Ar-Ge çalış- malarını arttırmıştır. Doğalgaz şalteri Ar-Ge projesi, gaz dağıtım şirketlerinin kesintisiz gaz arzı hedefinden yola çıkılarak keşfedilmiştir. Bu yazımızda, 28 Kasım 2018 tarihinde gaz dağıtım şirketlerinin katılımı ile tanıtımı yapılan Ar-Ge projesinin adım adım yürü- tülmesi ve dağıtım şirketlerinin gaz arzında yaşayabileceği riskler göz önünde bulundurularak, bu risklere karşılık Ar-Ge projesinin nasıl bir yarar sağlayacağı anlatılmıştır. GAZ DAĞITIM ŞİRKETLERİNDE GAZ ARZI RİSKLERİ Gaz dağıtım şirketleri gaz arzında yaşanacak acil durum- lar için acil eylem planları yaparlar. Bu planlarda hasarın giderilmesi kadar hasar sonrası tekrar gazlama yapılması da önem arz etmektedir. Tekrar gazlama işlemleri hasar giderilmesinden daha uzun sürmektedir çünkü gaz dağıtım şirketlerinde teknik personel sayıları bu tip acil durumlara göre belirlenmemektedir. Tekrar gazlama işleminin uzun sürmesinde en büyük etken emniyet tedbirinin alınmasıdır. Bu tedbirin alınabilmesi için gaz kullanan bütün konutlara ulaşılarak konut içerisinde açık kalmış bir ocak veya ortama gaz çıkışı yapabilecek bir cihazın olmadığının teyit edilmesi gerekmektedir. Gaz kesintisi yaşandığı sırada doğalgaz ile yanmakta olan bir ocak, gazın kesilmesi ile birlikte sönecektir. Bu sırada ocağın söndüğü, abone tarafından fark edilmeyerek yanan ocağın düğmesi kapalı konuma getirilmez ve tekrar gaz verilir ise ortama doğalgaz dolmaya başlayacaktır. Bu durum da o dairede risk oluşturacaktır. Bu tip risklerin ortadan kaldırıl- ması için tekrar gazlama yapılması sırasında gaz akışı kesi- len her aboneye ulaşılmalı ve gazın abonenin kontrolünde (ocak kontrol ettirilerek veya konutunda olmayan abonenin konutuna geldiğinde gazı kullanması için sayaç girişindeki vanası kapatılarak) daire içerisine güvenli bir şekilde girmesi sağlanmalıdır. Bu sebeple gaz akışı kesilen her aboneye ulaşmak da hasar sonrasında en çok zaman alan işlemdir. Gaz dağıtım şirketlerinde gaz kesintilerinin yaşandığı en temel riskler 4 ana başlık altında toplanabilir. • PE hat hasarı • Bölge regülatörü devre dışı kalması • Çelik hat hasarı • RM/A istasyonu devre dışı kalması Doğalgaz dağıtımındaki şebekeyi ve dağıtımın ne şekilde yapıldığını kısaca özetleyecek olursak, yukarıda sıralanan risklerin oluşturacağı mağduriyetleri konuya uzak olan kişi- lere daha kolay aktarabiliriz. Doğalgaz şehir içerisine, şehir girişinde bulunan RM/A istasyonundan başlayan bir dağıtım ağı ile ulaşır. RM/A istasyonuna BOTAŞ tarafından iletilen doğalgaz 35-70 bar basınçta girerek, çelik hatlar ile şehir içerisinde bulunan BR’lere (Bölge Regülatörü) iletilmesi için 12-19 bar basınca düşürür. Çelik hatların beslediği BR’ler de tıpkı RM/A istas- yonları gibi basıncı düşürerek 4 bar olarak PE (polietilen) hat- lar ile şehir içerisindeki sokak ve caddelere dağılımı sağlar. Bu dağıtım sırasında abone sayısı bakımından riskleri sıralayacak olursak bir RM/A istasyonunun devre dışı kalması tüm şehri