Doğalgaz Dergisi 214. Sayı (Mayıs-Haziran 2019)

42 Doğalgaz / Mayıs - Haziran 2019 dogalgaz.com.tr MAKALE BERİL ÇAKICI ESGAZ İç Tesisat ve Proje Onay Makine Mühendisi DOĞALGAZ BORU HATLARINDAKİ RADYOGRAFİK MUAYENENİN ÖNEMİ GİRİŞ E ndüstriyel olarak tahribatsız muayene yöntemleri, kullanılacak parça ve konstrüksiyonlarda farklı dizaynlar yapılabilmesini sağlamaktadır. Tahribatsız muayene, ürünün maliyetinde önemli derecede azalma sağlarken bu yöntemin kullanımı ve önemi giderek artmaktadır. Tahribatsız muayene yöntemleri doğalgaz boru hattı kaynaklarının, ilgili kaynak prosedürüne uygun olarak üretilip üretilmediği ve ilgili standarda göre uygun olup olmadığını belirlemek için kullanılır. 1. TAHRİBATSIZ MUAYENE Tahribatsız muayene yöntemleri (Non-destructive testing), test edilen kaynakta herhangi bir değişime ya da hasara sebep olmadan kaynakta bulunan hataları tespit etmekte kullanılır. Endüstride ihtiyaç duyduğumuz ve yoğun olarak kullanılan 4 çeşit tahribatsız muayene yöntemi mevcuttur. Bunlar; Sıvı penetrant muayenesi (PT), manyetik parçacık muayenesi (MT), radyografik muayene (RT) ve ultrasonik muayene (UT)’dir. Bu yöntemler çeşitli fiziksel prensiplere dayan- maktadır. Tahribatsız muayene teknikleri ile malzemenin kullanıldığı parçaların, üretimi veya işletilmesinin herhangi bir aşamasında, bu ürünlerin sağlamlığını ve kalitesini değerlendirmek mümkündür. Mua- yene edilen malzemeye veya aranan hatanın türüne göre kullanılacak yöntem belirlenebilir. Bu yöntemlerin her birinin diğerine göre üstün yönleri mevcuttur. Bazı durumlarda ise birbirlerinin tamamlayıcısı olup birlikte kullanılmaktadır. Yazıda doğalgaz boru hatlarının kay- naklı olarak birleştirilmesinde en çok kullanılan tahribatsız muayene yöntemi olan radyografik muayeneden bahsedeceğiz. Radyografik Muayene: Tahribatsız muayene yöntemlerinin ara- sında endüstriyel olarak en sık karşılaşılan ve uygulanan yöntemlerin başında gelen radyografik muayenede, radyasyon ışıması adı verilen yüksek enerjili elektromanyetik dalgalar kullanılarak malzemenin iç yapısı hakkında bilgi edinilmektedir. Malzemeye gönderilen bu ışınım malzemeye nüfuz ederek geçer ve bir film üzerinde oluşturduğu görüntü üzerinde malzemenin iç yapısı hakkında bilgi verir. Radyas- yonla ışınlanan malzemenin film üzerine negatif görüntüsü aktarılır. Bu görüntü aslında radyasyonun malzemeden geçerken oluşturduğu zayıflamadır. Kaynak dikişlerindeki hatalardan farklı oranda radyasyon geçeceğinden, radyasyonun şiddet farkı ve film üzerindeki kararma farkı kontrast olarak gözükür. Radyografik muayene metalik veya metalik olmayan bütün malzemelerde hacimsel ve yüzeysel hatala- rının tespiti için kullanılabilir. 2. DOĞALGAZ HAT BORULARINDA KULLANILAN KAYNAK METOTLARI Uzun mesafeli boru hatlarının oluşturulmasında çelik boruların kaynağı, günümüzde güncel ve önemli bir uygulamadır. Su, doğalgaz ve ham petrol nakil hatlarının artan önemi, bu hatlarda kullanılan çelik Şekil 1. Sahada Çekilen Radyografik Film Şekil 2. Radyografik Film Düzeneği