Doğalgaz Dergisi 221. Sayı (Temmuz-Ağustos 2020)

34 Doğalgaz / Temmuz-Ağustos 2020 dogalgaz.com.tr MAKALE DOĞALGAZ İSTASYONLARINDA PİLOT GAZI ISITICISI: RÜVEYDE PAT ESGAZ İşletme ve Bakım Onarım Mühendisi 1. GIRIŞ D oğalgaz, boru hatlarında yüksek basınç ve hızlarda taşınır fakat dağıtım şebekelerine girmeden önce basıncının kullanılabilir seviyeye düşürülmesi gere- kir. Hat başlangıcındaki doğalgazın basıncı ile hat boyunca ilerleyen doğalgazın basıncı sürtünme ve enerji kayıplarından dolayı düşüş gösterir. Meydana gelen bu basınç düşmelerinin şebeke işleyişini engellememesi için basınç değerleri belli aralıkta tutulmaktadır. Bu amaçla iletim hatlarında basınç yükseltmek için kompresör istasyonları, müşterinin ihtiyacına göre ise dağıtım hatlarında basınç düşürme istasyonları kurulmuştur. Bu çalışmada basınç düşürme istasyonlarından ve bu istasyonlarda kullanılmak üzere geliştirilen vorteks tüplerinden bahsedilecektir. Vorteks tüpleri; 1931 yılında metalurjist ve fizikçi olan Fransız bilim adamı George Joseph Ranque tarafından bulunmuş ve Rudoph Hilsch tarafından geliştirilmiştir. Sadece basınçlı gaz ile çalışan, kontrol vanası hariç hareketli bir parçası bulunmayan ve basit bir borudan ibaret olan aynı anda hem soğuma hem de ısınma işlemi gerçekleştirebilen sistemlerdir. 2. BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONLARI (RMS-A/B) Doğalgazın sanayi müşterilerine ve doğalgaz dağıtımı yapan şirketlere teslim edildiği noktalarda, satılan gaza ait bir takım değerlerin tespiti, müşterinin öngördüğü şartların sağlanması ve satış için gerekli verilerin elde edilmesi için basınç düşürme ve ölçüm istasyonları (RMS) kurulur. RMS; Pressure Reducing and Metering Station ifadesinin kısaltılmış halidir. A ve B tipi olmak üzere iki çeşittir. A tipi istasyonlar şehir tüketimlerinde, B tipi istasyonlar büyük tüketiciler (fab- rika, sanayi tesisi vb.) için kurulur. A tipi istasyon, doğalgaz ana iletim hatlarında yüksek basınçla (35-75 bar) iletilen gazı 12-19 bar basınç düzeyine indiren, bir başka ifadeyle giriş basıncı 35 bardan büyük olan istasyonlardır. A tipi istas- yonda basıncı düşürülen gaz, dağıtım hatlarına verilir. Gaz talep eden sözleşmeli tesislere bağlantı hatları çekilir ve her müşterinin tesis girişinde kurulan B tipi istasyonda gaz çıkış basıncı müşteri talebine göre ayarlanmaktadır. A tipi istasyonların ana fonksiyonları; istasyon çıkış basın- cının, sıcaklığının ayarlanması ve geçen gazın ölçümünün yapılmasıdır. A tipi basınç düşürme ve ölçüm istasyonunun bölümleri şematik olarak Şekil 2’de gösterilmiştir. A tipi istasyon temel olarak; filtrasyon bölümü, ısıtma ve basınç düşürme bölümü, ölçüm bölümü olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Bu tip istasyonlarda, olası bir durumda gaz akışının kesintiye uğramaması için bütün bölümler (filtrasyon, ısıtma ve basınç düşürme, ölçüm) tam kapasitede akış sağlayacak şekilde yedekli imal edilmektedir. Vanaların öncesinde ve sonrasında basınçların eşitlenerek açılması için her vanaya ait bir by-pass hattı bulunmaktadır. VORTEKS TÜPÜ