Doğalgaz Dergisi 207. Sayı (Mart-Nisan 2018)

64 Doğalgaz / Mart - Nisan 2018 dogalgaz.com.tr MAKALE mer, viscore vs.) karıştırılarak elde edilen sondaj sıvısı geniş- letme başlığından zemine verilerek boru ile zemin arasında kalan boşluk doldurulur. Çekilmek istenilen borular, tek veya demetler halinde açılan delikten tek seferde çekilebilmektedir. Yatay Delgi Çamuru Yatay delgi sırasında oluşturulan sondaj çamuru genellikle su, bentonit ve polimer karışımından oluşan bir sıvıdır. Sondaj Çamuru dışarıda çamur karıştırma ekipmanlarında karıştırılır ve delgi tijlerinden delgi başlıklarına pompalanır. Sondaj Çamu- runda kullanılan başlıca malzemeler; • Bentonit: Bozuk zeminlerde tünel oluşmasını sağlayan kimyasal malzemedir. Özellikle yıkıntılı zeminlerde iyi sonuç almak mümkündür. Bentonit çamuru hazırlamadan önce karıştırılacak suyun pH’ı kontrol edilmeli, gerekli ise soda külü ilavesi ile suyun kireci alınmalıdır. • Viscore Drill: Killerin oluşmasını şişmesini engelleyici sıvı polimer emülsiyondur. Temelde delgi çukurunun stabili- zasyonu ve katıldığı sondaj sıvılarının taşıma kapasitesini artırmak amacıyla kullanılır. Viscore Drill sondaj çamuru viskozitesini artırır, su kaybını düşürür, bentonit ile hazırlan- mış sondaj çamuruna ilave edilerek veya yıkıntısız zeminler için doğrudan suya karıştırılarak kullanılır. • Speedrill: Su bazlı çamurlar için kilin takıma yapışmasını engelleyici (kilin çözülmesini sağlayan) bir sondaj sıvısı katkısıdır. En önemli özelliği ilerlemeyi kolaylaştırması ve 2. Delgi tijleri ve başlıkları 3. Çamur karıştırma ekipmanları 4. Takip sistemi (Elektronik Ekipman) Yönlendirilebilir Yatay Delgi Nasıl Yapılır? Yönlendirilebilir yatay delgi yönteminde, a. Önce bir pilot başlığıyla delgi yapılır. b. Genişletme başlığıyla genişletme operasyonuna geçilir. c. Son olarak geçiş yapılacak borunun çekme işlemi gerçek- leştirilir. a. Pilot (Kılavuz) Delgi Mobilizasyon işleminin ardından ilk olarak geçilecek zemin tipi için özel olarak seçilmiş yönlendirme başlığının arkasına eklenen tijlere, YYDS makinesi tarafından dönme ve ilerleme hareketi aktarılarak pilot delgi delinir. Yönlendirme işlemi için gönderilecek olan tijlerin ucunda, sinyal veren sonda (trans- mitter) içeren hazne bulunmaktadır. Bu haznenin ucuna ise yönlendirilebilir kılavuz uç takılır. Sonda sayesinde ucun hangi derinlik, eğim ve istikamette olduğu bilinmektedir. Herhangi bir sapma olduğu takdirde yön verme suretiyle sapma düzeltilerek boru çekilecek istikamet belirlenir. Kılavuz deliğinin açılması sırasında sert veya yumuşak zeminler için tasarlanmış delici uçlar kullanılır. b. Genişletme Pilot delgi tamamlandıktan sonra yönlendirme başlığı, genişletme başlığı ile değiştirilir ve YYDS makinesi tarafından tijlerin yardımı ile dönme ve çekme hareketi sonucu genişletme yapılır. Mevcut delik istenilen çapa kadar kademeli olarak genişletilebilmektedir. Bu esnada zemine su ile birlikte çeşitli kimyasal maddeler (ph düzenleyici kimyasallar, bentonit, poli- mer, viscore vs.) karıştırılarak elde edilen sondaj sıvısı, geniş- letme başlığından zemine verilerek delik kendini taşıyabilecek duruma getirilir. Bu genişletme çekilecek boru çapına ve boru metrajına göre değişmektedir. Genellikle 100 mmesafeden kısa geçişler için delik çapı boru çapından %25 daha büyük, 100 m ve daha uzun mesafeler de ise delik çapı boru çapından %50 daha büyük olacak şekilde genişletme yapılır. c. Boru Çekme Boru çekme işlemi başlamadan önce geçiş uzunluğu kadar boru kaynatılarak birbirine eklenir. Tek parça halinde bulunan borunun önüne çekme aparatı takılır. Bu aparat uygun geniş- letme başlığına bağlanarak genişletme işleminde olduğu gibi YYDS makinesi tarafından tijlerin yardımı ile dönme ve çekme hareketi ile boru çekilir. Bu esnada zemine su ile birlikte çeşitli kimyasal maddeler (pH düzenleyici kimyasallar, bentonit, poli-