Doğalgaz Dergisi 211. Sayı (Kasım-Aralık 2018)

Doğalgaz / Kasım - Aralık 2018 49 dogalgaz.com.tr 2.1. DEPREM VANALARI Deprem vanalarının kullanılmasını önemli kılan etken; deprem esnasında ya da akabinde doğalgaz kaynaklı yangın felaketinin verebileceği zararları minimize etmektir. Deprem etkisiyle gaz tesisatından sızan gaz, yapı içerisinde havayla karışıp birikebilir ve bu hava gaz karışımı en küçük bir kıvıl- cımla tutuşabilir. Gaz sızıntıları ile başlayan ve tutuşan bir binadan çıkabilecek ve diğer binaları tutuşturacak muh- temel bir seri yangın riskinin önüne geçilmesi ve önceden tedbirlerin alınması gerekir. Özellikle yıkıntıların bulunduğu yerlerde oluşacak gaz yangıları itfaiyelerin müdahalesine engel olacağından felaketin boyutlarını artırır. Deprem vanaları; deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik veya elektronik cihaz veya cihazlar grubudur. TS 12884 standardında kapanma- nın gerektiği büyüklükte ivme ve frekans değerlerine sahip sismik hareketler oluştuğu anda algılama tertibatının algı- laması sonucunda içerdiği gaz kesme tertibatı sayesinde gaz akışını otomatik olarak sızdırmaz bir şekilde kapatır. Söz konusu sismik hareket devam etse de etmese de cihaz tekrar kurulana kadar gaz akışı kapanmıştır. Bu sayede panik halindeki insanların müdahalesini gerektirmeden kullanıcıların güvenliğini sağlar. Mekanik tip deprem vanası, tek bir muhafaza içine yer- leştirilmiş bileşenlerden oluşan bir cihazdır. Bina dışındaki taşıyıcı elemanlara sabitlenen doğalgaz kolon hattı üzerinde ana kesme vanasından sonra gelecek şekilde monte edilir. Cihazın montajı yapılırken içindeki küre mekanizmasının doğru çalışabilmesi için vananın terazisine ve gaz akış yönü- nün doğru olduğuna dikkat edilmelidir. Garanti süresince her türlü periyodik bakım ve kontrol sorumluğu üretici firmaya, bu sürenin bitiminden sonraki işlemlerin sorumluluğu doğal gaz kullanan aboneye aittir. 2.2. ELEKTRONİK DEPREM ALGILAMA CİHAZLARI Elektronik tip deprem sensörleri, sismik sarsıntılara duyarlı, TSE TS12884 standardına uyumlu doğalgaz kesici elektronik kartlardır. Yapı Deprem Yönetmeliği’ne göre bina girişlerine takılması zorunlu olan gaz kesme sistemi, sarsıntı olduğunda gaz akışını ve panelin elektriğini kesen valf ve sensör cihazından oluşur. Sensör cihazı içinde kullanılan elektronik kart, mikroişlemci denetimli elektronik malzeme- lerden oluşuyor. Sismik sinyalleri algılamak için elektronik ivme sensörü kullanılmıştır. Elektronik kart, ivme sensöründen gelen sinyalleri değerlendirir ve standardın belirlediği aralıkta olup olmadığına bakar, gerektiği durumda valfi aktif hale getirerek doğalgaz akışını keser. Cihaz şebeke gerilimi ve batarya ile birlikte çalışır. Bataryanın uygun şarj edilmesi ve her zaman uygun dolulukta bulunması elektronik kart tara- fından denetlenir. Alarm durumunda sesli uyarı verir. Sistemin mevcut durumu uyarı ledleri ile izlenir. Cihazın kablolama, gaz kesme ve ayar mekanizmaları, yetkisiz kişilerin müdahale etmesine karşı korunmuş olmalıdır. 2.3. SCADA UZAKTAN KONTROL SİSTEMİ Gaz dağıtım şirketleri SCADA sistemleri sayesinde tüm doğalgaz şebekesini anlık izliyor ve aynı zamanda acil durum karşısında bir klavye yardımıyla uzaktan kontrol ediyorlar. Şehri etkilemesi muhtemel tabii afet, sabotaj, olağan üstü bir durum veya risk oluştuğunda 187 Doğalgaz Ana Kumanda ve SCADA Birimleri’nin tüm şebekeyi tek bir merkezden kontrol edebilmeleri deprem risklerinin azalmasında önemli bir yere sahiptir. Şehir ve bölge istasyonlarının devre dışı bırakılabilmesi ya da aktüatörlü vanaları uzaktan kontrol ede- bilmelerinin yanı sıra boru içindeki gazı da tahliye edebilirler. Yeni uygulamalarda afetler göz önünde bulundurularak bu sistemler geliştiriliyor. Fakat RM/A istasyonunda yapılacak her adım çok dikkatli incelenmeli ve karar verilirken şehrin en üst düzey yöneticisi vali, kaymakamın vb. bilgisi dahilinde TÜRKİYE DEPREM TEHLİKE HARİTASI