Doğalgaz Dergisi 211. Sayı (Kasım-Aralık 2018)

50 Doğalgaz / Kasım - Aralık 2018 dogalgaz.com.tr MAKALE olmalıdır. Çünkü olayın kış mevsiminde olması durumunda deprem, soğuk bölge halkını oldukça etkiler. Bunlar dışında EPDK kurul kararları gereği aktarılması zorunlu sinyallerin (giriş-çıkış basıncı, sıcaklığı, filtre kirlilik durumu, regülatör ve vana pozisyonları, anlık akış, toplam debi vb.) iletilmesi amacıyla kurulan SCADA sistemi bileşenlerinin bakımından ve olası arıza durumlarında onarımından gaz dağıtım şirketleri sorumludur. 3. ACİL EYLEM UYGULAMA PLANI Gaz şirketlerinin depreme karşı hazırladıkları ve uygu- ladıkları en önemli çalışma Acil Eylem Uygulama Planı’dır. Acil Eylem Uygulama Planı’nın hazırlanması için sırasıyla; şehre ait zemin haritası temin edilir, çelik hat ve önemli ens- trümanlar zemin haritası üzerine yerleştirilir, kritik noktalar belirlenir, senaryolar hazırlanır, hareket planları geliştirilir ve tatbikatlar yapılır. Firmalar bulundukları alanın hem kritik noktalarını hem de zeminin çok kötü olduğu noktaları ayırt etmek için güncel zemin haritalarını belediyelerden veya Deprem Araştırma Müdürlüğünden temin etmeliler. Özellikle yatırım yapacakları bölgelerde proje başlamadan zemin haritası ve fay hatlarını inceledikten sonra gerekli zemin testlerini yaptırıp, çıkan sonuçlara göre yatırımı yönlendirmeleri gerekir. Aşağıda örnek olarak Eskişehir ilinin zemin haritası görülüyor. Bölgeye ait zemin analizi tamamlandıktan sonra öncelikli olarak RM/A istasyonları, bölge regülatörleri, çelik hatlar ve özel geçişler gibi kritik işlemlerin harita üzerinde yerleri tespit edilip olası acil durumlarda oluşabilecek hasarlar için senaryolar hazırlanmalıdır. Deprem senaryoları acil eylem planını destekleyen, personelin acil duruma hazırlanması amacıyla yapılan çalışmalardır. Senaryoların oluşturulması bazı tahminlere göre yapılmalıdır. Bu tahminler alt yapı hari- taları, yaşanan depremler ve mevcut durum dikkate alınarak hazırlanmalı, hayali ve gerçek dışı olmamalıdır. Örneğin; izo- lasyon contaları, toprak altından giden çelik boru tesisatının toprak üstüne çıktığı noktanın biraz üzerinde; toprak altında bulunan doğalgaz boru hattını, toprak üstü boru hattından elektriksel olarak ayırmak için monte edilir. Sert seramik mal- zemeden üretildikleri için eğilme burulma özellikleri yoktur. Depremde hasar görmeleri muhtemel olduğundan düzenli olarak kontrol edilmeliler. Eğer mevcut bir hasar varsa ekip- lere detaylı durum bildirmesi yapıldıktan sonra hatta ait giriş vanaları kapatılıp, gaz boşaltma işlemlerine başlanmalı. Parça değişiminde kaynaklı birleştirme yapılacağından firma bünyesinde çelik kaynakçısı yoksa bile sürekli ulaşılabilir olan kaynakçılarla iletişime geçilmeli. Bir şebeke ağında en temel rolü doğalgaz boruları ve RM/A istasyonları üstlenir. Özellikle patlama ve yanma ihtimali olan RM/A istasyon yerinin önemi oldukça fazladır. RM/A istasyonlarında hasar meydana gelmesi durumunda tüm şehrin doğal gazının geçici veya sürekli kesilmesi göz önünde bulundurularak atılacak her adım çok dikkatli incelenmeli ve karar verilirken şehrin en üst düzey yöneticilerinin bilgisi dâhilinde olmalı. Fay hatları incelendikten sonra harita üzerine yerleri belirlenen çelik ve PE boruların malzeme seçimleri ve döşen- mesi esnasında da bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Günümüzde yeraltındaki doğalgaz borularının gerek imalatı, gerek üretim malzemeleri ve gerekse kontrol yöntemleri yüksek standartlara bağlanmış olduğundan depremden etki- lenme olasılıkları oldukça düşüktür. Yeraltına yerleştirilen çelik borular PE kaplama (hazır PE kaplı veya sıcak PE sargı) ve katodik koruma ile korozyona karşı korunurken dış etkilere ve titreşimlere karşı da mukavim hale geliyor. Aynı zamanda çelik ve PE boruların geri dolgusunda yastıklama yapılan kum malzeme ile borular koruma altına alınmalı. Doğalgaz borularının özel geçiş gerektirdiği kritik nok- talarda genellikle yönlendirilebilir yatay delgi yöntemi kul- lanılıyor. Bu noktalarda toprak altındaki borunun herhangi bir sarsıntıdan ya da aşırı yükten etkilenmemesi için boru ortama göre belirlenmiş derinlikten ve delgi çamuru etrafında geçirilmeli. Delgi çamuru bentonit, su ve polimer karışımından oluşan mukavemetli bir karışımdır. Bu sayede boruyu toprak altındaki sismik hareketlere karşı korumuş olur. Toprak altındaki çelik boru birleştirmeleri kaynak, polie- tilen boruların ise elektrofüzyon tekniği ile yapılıyor. Doğru kaynak yöntemi uygulanan malzemelerin birleşim noktala- rındaki dayanım neredeyse ana malzemeyle aynıdır. Çelik