Doğalgaz Dergisi 215. Sayı (Temmuz-Ağustos 2019)

Doğalgaz / Temmuz - Ağustos 2019 41 dogalgaz.com.tr soğuma zamanının kısalmasına neden olur. Soğuma hızının artması sert mikro yapılar oluşturur ve hidrojen çatlakla- rına zemin hazırlar. Bu çatlakların önüne geçilmek amacıyla hidrojeni düşük elektrotlar kullanılmalı, kaynak öncesi ve sonrası boru üzerinde ısıtma işlemi uygulanmalı. Boru ısıtma işlemi kontrollü olarak ve kesinlikle ölçü cihazı kullanılarak yapılmalı. Borunun fazla ısınması tanecik yapısını olumsuz yönde etkileyebilir. Kaynak yapılırken kök kaynağın fazla taşlanması, kayna- ğın yavaş yapılması ya da amperin fazla olması gibi durum- larda boruda delinme gerçekleşebilir ve doğalgaz kaçağına sebep olabilir. Oluşabilecek bir kaçak yüksek basıncın ve alev almanın da etkisiyle kaynak operatörüne ve çevreye ciddi zarar verebilir. Bu sebeple kaynak yapacak personelin ve yardımcılarının gerekli eğitimlere-belgelere (API 1104) ve tecrübeye sahip olması gerekir. Kaynak işlemi yapıldıktan sonra NDT (Tahribatsız Kaynak Muayenesi); radyografik mua- yene ve sıvı penatrant muayenesi yapılır. Kaynak üzerinde ve iç yapısında; hidrojen çatlakları[3], kaynağın nüfuziyeti ve yapısal bozukluklukları kontrol edilir. TS EN ISO / IEC 17020 standardına uygun akredite edilmiş bir muayene şirketi tarafından muayene işlemi gerçekleştirilir. 3. FITTIGLERIN BASINÇ TESTI Kaynak işleminden sonra fittinglere basınç testi uygula- ması yapılır. Delme makinası bağlanmadan fiting ve makine arasına sandviç vana konulur. Sandviç vana delme makinası ve tapa adaptörünün sisteme, gaz basıncı açığa çıkmadan bağlanıp sökülebilmesini sağlar. Delme makinası kaynatılmış flanşa bağlanıp fitting içine boru içerisindeki basınç kadar azot gazı gönderilir ve kaçak kontrolü yapılır. Boru içeri- sindeki gaz basıncından daha fazla bir basınç uygulanması çelik borunun eğilmesine neden olabileceğinden azot gazı kontrollü olarak doldurulmalı.Tüm test sonuçlarının olumlu olması durumunda delme işlemine geçilebilir. 4. DELME İŞLEMI Hot-Tap kesintisiz bir işlemle yapılır. Hot-tap adaptörü kesici bıçaklarının ortasında pilot delici bulunur [4]. Boru ilk olarak pilot delici ile delinir. Bıçakların boru yüzeyine ulaşması ile kesme işlemi başlar. Kesici bıçaklar boru cida- rının tamamını geçinceye kadar delme işlemi devam eder. Delme işlemi "kupon" olarak bilinen bir boru bölümünün çıkarılmasıyla sonuçlanır. Kupon normal olarak pilot bitimine bağlı bir veya daha fazla u-tel üzerinde tutulur. Kesici boruyu kestikten sonra hot-tap adaptörüne geri çekilir ve sandviç vana kapanır. Hot-Tap Makinesinin hattan çıkarılabilmesi için delme adaptörünün içinden basınç boşaltılır. Makine hattan kaldırılır ve yeni branşman alınmış olur. Delme işlemine başlamadan önce kesici takımların bıçakları kontrol edilmelidir. Bıçakların kırık veya kör olması kesme işleminin tam yapılamamasına, kör bıçakların boruya saplanıp diğer bıçaklarında kırılmasına sebep olabilir. Kırık bıçaklar aynı zamanda kesme işleminin yarıda kalmasına, kuponun tam kesilmemesine neden olabilir. İşlem sırasında yedek olarak kesme bıçağı bulundurulmalı. Delme işlemi tamamlandığında kuponun boru içerisine düşmesi hattın çap daralmasına ve belirli bölgenin gazsız kalmasına bile sebep olabilir. Bu nedenle bıçak dibindeki kupon tutucu u-tellerin de delme işlemine başlamadan önce kontrol edilmesi gerekir. Boru et kalınlığı ve kaynatılan flanşın – fittingsin yüksek- liği operatör tarafından ölçülür, bu ölçülere göre delme işlemi yapılmalı. Kesici boruyu kestikten sonra ölçülen mesafeden daha aşağı indirilmeye devam ederse, kılavuz borunun alt yüzeyini delebilir. Operatörün ölçüleri doğru alması ve ölçü- lerden emin olduktan sonra delme işlemine başlaması sağlıklı bir operasyonun gerçekleşmesini sağlar. Delme işleminin ardından eğer boru kesilecek ve kaynak işlemi gerçekleştirilecekse, stopple işlemi ile boru içindeki akış kesilmeli ardından sızdırmazlık için ekstra güvenlik [3]. Muayenede Tespit Edilmiş Kılcal Çatlaklar [4]. Kesici ve Pilot Mekanizması