Doğalgaz Dergisi 219. Sayı (Mart-Nisan 2020)

32 Doğalgaz / Mart-Nisan 2020 dogalgaz.com.tr 2.1 . Doğalgazın Yeraltına Depolanması Bu yöntemde depolama özel olarak açılan yeraltı depoları yatay veya eğimli olan galerilerden oluşur. Yeraltı kazı işlemi için makina ile kazı veya delme-patlatma gibi konvansiyonel yöntemler kullanılır. Kayaç basınç dayanımı yeterli düzeyde olmalıdır. Bu tip depolarda petrolü kayaç içinde tutan kayaç değil sudur, dolayısıyla burada önemli olan depo hacmi ve kesitinden ziyade yeraltı su seviyesinin altında bulunmasıdır. Tuz, yeraltında kalın tabakalar ya da kubbeler halinde bulunur. Tuz suda kolayca çözülebildiğinden dev boyut- larda depolar açmak kolaydır. Yeraltına açılan sondalar su vasıtasıyla kontrollü bir şekilde tuzun bulunduğu tabakaya pompalanır, daha sonra aynı delikten dışarıya deşarj edilir. Bu şekilde oldukça iyi konumda boşluklar yaratılabilir. Açılan boşluklar yüzlerce metre yükseklik ve onlarca metre çaplara ulaşabilir. Hacimleri milyon m3 ve katlarında olabilir. Bu tip depolar özellikle doğalgaz depolamada dünya üzerinde en sık kullanılan depolardır. Bu şekildeki depolama tuz kubbelerinin bilim adamla- rınca araştırılmaları esnasında, tuz tabakaları arasında bir takım gazların sıkışıp tabakalar arasından geçemediğinin gözlenmesiyle ortaya çıkmıştır. Tuz kubbelerinden elde edi- len tuzlar hiç bir zaman saf olmayıp içinde birtakım gazları içerdikleri belirlenmiştir. Bu gazların büyük bir miktarını hidrokarbonlar oluşturmaktadırlar. Bu veriler tuz kubbele- rinde açılan boşluklarda doğalgaz depolanabileceğinin ilk işaretlerini vermiştir. Tuz Gölü’ne kurulan depolama ünitesinde yapılan işlemler Şekil 4’te gösterilmiştir. 2.2 LNG Depolama (Liquid Natural Gas) Konvansiyonel enerji kaynaklarından olan sıvı- laştırılmış doğalgaz (LNG) her geçen gün dünya enerji pazarında önem kazan- makta olup yeni doğalgaz rezervlerinin bulunması ve gelişen teknolojiye bağlı olarak deniz aşırı ülkelere nakledilmesi sebebiyle LNG ticareti yaygınlaşmaktadır. Doğalgaz -162 dere- cede sıvılaştırılır. 1m3 sıvılaştırılmış doğalgaz 600m3 doğal- gaza denktir. LNG depolama ve gazlaştırma terminallerinde tuz oyukları depo olarak kullanılmaktadır, ayrıca LNG Şekil 5’teki gibi tanklarda depolanmaktadır. 3. DEPOLANAN DOĞALGAZIN İHRACATI 2017 yılında devreye giren BOTAŞ Dörtyol Yüzen Sıvı- laştırılmış Doğal Gaz (LNG) Terminali (FSRU) ve 2016 sonu itibariyle devreye giren Etki Liman LNG tesisindeki faaliyet- lerin hız kazanması ve ayrıca LNG ithalatında gerçekleşen MAKALE Şekil 3. Tuz Kubbesi Şekil 4. Tuz Gölünde Yapılan Doğal Gaz Depolama İşlemi Şekil 5. LNG Depoları Şekil 6. Ekim 2018 ve Ekim 2019 Dönemlerindeki Depolama Stok Miktarlarının Depolama Türüne Göre Karşılaştırılması (Milyon Sm3)