Doğalgaz Dergisi 228. Sayı (Eylül-Ekim 2021)

48 Doğalgaz / Eylül-Ekim 2021 dogalgaz.com.tr belirtilmiştir. Farklı elektrotlarla kaynak edilen bu takımların kaynak bölgelerinin yeniden radyografik filmleri çekilmiştir. Böylece, kaynak hataları varsa tespit edilerek sorunlar gide- rilmiştir. Tüm kaynak işlemleri API 1104 standartlarına uygun kaynak yapabilen sertifikalı uzman teknisyenler tarafından yapılmıştır. Hataları giderilen X42 çeliğinden yapılmış boru- ların kaynaklı birleştirme yerlerinden, kaynaklı birleştirmeyi yapmaya en uygun elektrotun tespiti amacıyla, numune- ler alınarak mukavemetlerini ölçmek amacıyla çekme testi (tahribatlı) uygulanmıştır. Çekme deneyleri sonucunda, en yüksek çekme mukavemetini sağlayan elektrotun doğalgaz borularının birleştirilmeleri için kullanılması sağlanmıştır. Çalışmamız kapsamında kullanılan ve API standartlarına göre imal edilen X42 kalitesindeki çelikler, doğalgaz boru hatları olarak sıklıkla kullanılan, yüksek mukavemetli, düşük alaşımlı ve ince taneli doğalgaz borularıdır [9-11, 21, 22]. Çalışmada kullanılan X42 çeliğinin kimyasal bileşimi Tablo 3’te verilmiştir. Deneysel çalışmada kullanılan elektrotların kimyasal özel- likleri Tablo 4’te verilmiştir. 2.1. Radyografik muayene Kaynak yapılarak birleştirilen doğalgaz borularının, tah- ribatsız muayene yöntemlerinden radyografik incelemeleri (Kodak T200 film tipi) ile boru hattındaki birleştirme dikişle- rinde meydana gelen hatalar uzman bir teknik personel tara- fından API 1104 standardına göre tespit edilmiştir. Böylece kaynak hataları giderilmiştir. Radyografik incelemelerde, en yaygın görülen kaynak bölgesi hataları Şekil 1’de verilmiştir [23]. API 1104 standardına göre hataların değerlendirilmesi aşağıda belirtildiği gibidir [24]. • Bir gözeneğin çapı 1,5 mm’yi geçmemelidir. • Kaynak dikişindeki herhangi bir çatlak hiçbir şekilde kabul edilemez ve bu dikişlerin hemen sökülüp tamir edilmesi gerekir. • Yan cidarı kaynamama ve yetersiz nüfuziyet de boruların kaynağında müsaade edilmeyen hatalardır. • Kök paso taşkınlığının (şişkinliğinin) 2 mm’ye kadar olanı kabul edilir. • Kök pasonun içbükey olması halinde (çevre dikişinin yarısına kadar olması şartıyla) en çok cidar kalınlığının %10’una kadar mevcut bir içbükeylik kabul edilir. • Rastgele dağılmış bulunan bir cüruf kalıntısının genişliği en fazla 3 mm olabilir. Komşu kalıntının da en az 50 mm uzakta olması gerekir. 2.2. Çekme deneyi Mekanik olarak yapılan çekme deneylerinde, kaynak bir- leştirme noktalarından elde edilen ve API standardına göre hazırlanan numuneler kullanılmıştır. Çekme deneyleri 60 ton kapasiteli Laryee 600 LX isimli çekme cihazı ile oda sıcaklı- ğında, %50 nemde yapılmıştır. Bütün çekme deneyleri 5 mm Tablo 3. X42 Çeliğinin Kimyasal Bileşimi Malzeme Kimyasal Bileşim (%) C Si Mn P S Cr Ni Cu Mo Ti Nb V B Fe X42 0,26 0,45 1,30 0,03 0,03 0,50 0,50 0,50 0,15 0,04 0,05 0,005 10 Kalan Tablo 4. Elektrotların Kimyasal Bileşimi Elektrot Kimyasal Bileşim (%) C Si Mn Mo Ni E42 2C 21 0,08 0,2 0,6 - - T1-Saf 0,08 0,2 0,6 0,002 0,035 T2-Saf 0,08 0,2 1,1 0,008 0,048 Şekil 1. Radyografik incelemelerde en yaygın görülen kaynak bölgesi hataları [23]. MAKALE