Av. BURAK AYTEKİN
Başkent Doğalgaz Dağıtım GYO A.Ş. Hukuk Müşavirliği, Ankara Barosu

Doğalgaz sektöründe en çok karıştırılan iki kavram olan abone bağlantı bedeli ve güvence bedelinin açıklanması ve karışıklığın giderilmesi; tüketiciler ile dağıtım şirketleri arasındaki ihtilafların çözümüne hizmet edecektir.

1. GİRİŞ
Doğalgaz dağıtım şirketlerinin başta gelen yükümlülüğü, sorumluluk alanı içerisindeki abone ve serbest tüketicilerin dağıtım şebekesine “erişimini” sağlamak ve doğalgazın bu tüketicilere satışı ve teslimi ile ilgili hizmetleri yerine getirmektir.(1)
Doğalgaz sektöründe, taşınmazına ilk defa doğalgaz hizmeti talep eden bir tüketicinin ödemesi gereken bedeller ile hali hazırda doğalgaz bağlantısı mevcut olan bir taşınmaza yaptırılacak aboneliklerde ödemesi gereken bedellerin mahiyetinin irdelenmesi gerekmektedir. Zira alınan bu bedeller tüketiciler tarafından mahiyetleri bilinmediğinden karıştırılmakta ve sanki mükerrer bir ödeme yapıldığı düşüncesi oluşmaktadır. Bu durum ise gerek tüketici hakem heyetlerine gerekse tüketici mahkemelerine iş yükü olarak yansımaktadır. Aşağıda ayrı ayrı başlıklar halinde tüketicilerden alınan bedeller ve bu bedellerin alınmasına ilişkin yasal mevzuat hükümleri ayrıntılı olarak izah edilecektir. 

2. Abone Bağlantı Bedeli
Dağıtım şebekesinin abone iç tesisatına bağlantısı için gereken proje, işçilik, malzeme, kontrol ve onay harcamaları ile sayaç, sayaç bağlantı malzemeleri ve sayaç montaj bedelleri toplamının abone başına düşen payını ifade eden sabit bedeldir.(2) Bu bedel ilgili adrese ilk defa doğalgaz bağlantısı yapılırken bir defaya mahsus olarak alınmakta olup, aynı adrese ilişkin tesis edilecek sonraki aboneliklerde tahsil edilmemektedir. 

2.1. Abone Bağlantı Bedelinin Hukuki Çerçevesi
Abone Bağlantı Bedelinin Yasal Çerçevesi; Ankara’da doğalgaz dağıtım hizmetleri, Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı olarak kurulan Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi (EGO Genel Müdürlüğü) tarafından 2001 yılına kadar 16.12.1942 tarih ve 4325 sayılı Ankara Elektrik ve Havagazı ve Adana Elektrik Müesseselerinin İdare ve İşletmeleri Hakkında Kanun (“4325 sayılı Kanun”) hükümleri çerçevesinde sürdürülmüştür.

Bu çerçevede EGO Genel Müdürlüğü İdare Encümeni tarafından alınan 7.5.1996 tarih ve 96/212 sayılı kararın (esasen bu işlem tarafları bağlayıcı bir düzenleyici işlem niteliğindedir.) (c) bendi ile “Yeni abone olan tüm abonelerden her bağımsız daire ve dükkânlar için daire sayısı belli olmayan kurum, işyeri, kuruluş, han hamam, fırın, iş merkezi gibi abonelerden 300 USD abonelik ücretinin alınması”na karar verilerek yeni abone olan bütün abonelerden abonelik ücreti tahsil edileceği ve bu bedelin 300 Dolar olarak uygulanacağı kararlaştırılmıştır.

Daha sonra 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun(3)’un ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu yayımlanması ile birlikte doğalgaz piyasası faaliyetlerine ilişkin tarifelerle ilgili karar almak görevi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’na devredilmiştir.

Doğalgaz dağıtım faaliyetinin EGO Genel Müdürlüğü tarafından yürütüldüğü dönemde EGO Genel Müdürlüğü İdare Encümeni’nin abone bağlantı bedeli olarak belirlediği ücret (300 ABD Doları) doğalgaz sayaç bedelleri ve doğalgaz bağlantısı için gereken her türlü harcamanın abone başına düşen payı olarak abonelere yansıtılırken, 2003 yılından itibaren abone bağlantı bedelleri EDPK tarafından alınan doğalgaz bağlantı tarifeleri ile ilgili kararlarla belirlenmeye başlanmıştır. Bu kararlarda 2009 yılına kadar abone bağlantı bedelinin “bağlantı bedeli ve sayaç bedelinden” oluşacağı ifade edilmiş; 2009 yılından itibaren ise abone bağlantı bedelinin belirlenmesinde ayrı bir kalem olarak kullanılan “sayaç bedeli” kalemi bu tanımdan çıkarılmış ve Kurul Kararları Doğalgaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği hükümleri ile uyumlu hale getirilerek abone bağlantı bedelinin tek bir kalem olarak alınması öngörülmüştür.

Bu kapsamda EPDK tarafından doğalgaz dağıtım şirketlerinin abonelere yansıtacağı bağlantı bedeli, üst sınırı her yıl sayaç tipine göre (faturalı- mekanik ve kartlı-ön ödemeli) yeniden tespit edilmeye başlanmıştır. Nitekim 28.2.2003 tarih, 97 sayılı EPDK kararı ile 01.05.2003 tarihinden itibaren “yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar” abone bağlantı bedeli olan “bağlantı bedeli ve sayaç bedeli” üst sınırının 300 ABD Doları olarak uygulanacağı karara bağlanmıştır.

2004 yılına gelindiğinde ise EPDK tarafından alınan 10.02.2004 tarih ve 296 sayılı kararda, doğalgaz dağıtım şirketlerince 31.12.2004 tarihine kadar uygulanacak olan abone bağlantı bedellerinin üst sınırı; bağlantı bedeli 150 ABD Doları; sayaç bedeli ise faturalı (mekanik) sayaçlar için 40 ABD Doları; ön ödemeli (elektronik-kartlı) sayaçlar için ise 150 ABD Doları olarak belirlenmiş ve toplam “abone bağlantı bedeli” mekanik sayaçlar için 190 ABD Doları, ön ödemeli sayaçlar için 300 ABD Doları olarak 2009 yılına kadar uygulanmıştır.

2009 yılında abone bağlantı bedelleri tarifelerinde (yukarıda ifade edildiği üzere tek kalem olarak düzenlenerek) değişikliğe gidilmiştir. 2009 yılı abone bağlantı tarifelerine ilişkin 24.12.2008 tarih, 1903 sayılı EPDK kararında abone bağlantı bedeli üst sınırı, sayaç bedeli dâhil faturalı (mekanik) sayaçlar için 180 ABD Doları, ön ödemeli sayaçlar için 250 ABD Doları olarak tespit edilmiş; 2010 ve 2011 yılları abone bağlantı tarifeleri kararlarında ise mekanik ve ön ödemeli sayaç ayırımı yapılmadan abone bağlantı bedeli üst sınırı sayaç dahil sırası ile 289 TL ve 280 TL olarak değiştirilmiştir.

2012 yılı abone bağlantı tarifelerinde 28.12.2011 tarih ve 3603 sayılı EPDK kararı ile yapılan değişiklikte ise abone bağlantı bedeli üst sınırı 315,00.-TL olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu bedelin her yıl Aralık ayında T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu tarafından ilan edilen 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Genel Endeksi’ndeki Yıllık Değişim (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim) oranı ile güncellenerek 2016 yılına kadar uygulanacağını hüküm altına alınmıştır.

Abone Bağlantı Bedeli, EPDK tarafından 2017 yılı için 26.12.2016 tarih ve 6810 sayılı kurul kararı ile 455,00 TL; 2018 yılı için ise 21.12.2017 tarih ve 7577 sayılı karar ile 514,00 TL olarak belirlenmiştir.

2.2. Abone Bağlantı Bedelinin İadesinin İmkânsızlığı
Abone bağlantı bedelinin iadesi yasal düzenlemeler gereği mümkün değildir. Şöyle ki;

EGO Genel Müdürlüğü İdare Encümeni tarafından alınan 7.5.1996 tarih ve 96/212 sayılı kararın (f) bendi ile “Abonelerden alınan bu abonelik ücretinin her ne şekilde olursa olsun iadesinin yapılmaması”na karar verilmiştir.

Bunun yanında Doğalgaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği’nin Bağlantı başlıklı 36. maddesinin 4. Fıkrası ile “Abone bağlantı bedeli, bağlantı anlaşmasının imzalanması sırasında bir defaya mahsus olmak üzere tahsil edilir ve servis hattının imalatına başlandıktan sonra bu bedelin iadesi yapılamaz.” düzenlemesi getirilmiş olup, abonelik ücretinin iade edilmeyeceği hususu tüm tarafları bağlayıcı düzenleyici bir işlem olan yönetmelik hükmü ile bir kez daha yinelenmiştir.

Bunların yanında Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 22.02.2017 tarih 2015/16933 E. ve 2017/1866 K. sayılı Kanun Yararına Bozma kararı ile de abone bağlantı bedelinin iade edilemeyeceği hususu içtihat olarak hukuk dünyasında yerini almış ve yüksek yargı tarafından da abone bağlantı bedeli tahsilinin yanında iade edilemeyeceği hususunda hukukiliği ortaya konmuştur.

Görüleceği üzere abone bağlantı bedeli mer’i mevzuat hükümleri çerçevesinde tahsil edilmekte olup, aynı hükümler uyarınca da iadesi mümkün değildir.

3. Güvence Bedeli
Bazı sözleşmelerde, alacaklıları borçların ifa edilmemesi riskine karşı özel bir koruma sağlayan ek (mevzuattan doğan veya sözleşmeden doğan) bir garantiden yararlanabilirler. Bu durumda, en geniş anlamıyla bir teminattan söz edilir.(4) İşte doğalgaz piyasası mevzuatındaki abonelerin nakit olarak ödedikleri “güvence bedeli” bu tür bir teminattır.

Dağıtım şirketinin alacaklarını garanti altına alabilmesi amacıyla mekanik sayaç (faturalı sayaç) kullanan tüketicilerden abonelik sözleşmesinin imzalanması sırasında bir defaya mahsus olarak aldığı bedel, güvence bedeli olarak nitelendirilmektedir. Güvence bedeli yalnızca mekanik (faturalı) sayaç aboneliklerinden tahsil edilmekte olup, ön ödemeli (elektronik/kartlı) sayaçlarda tahsil edilmemektedir. Zira ön ödemeli sayaçlarda tüketicilere fatura çıkarılmamakta tüketiciler doğalgazı önce alıp, sonra kullanmaktadırlar.

3.1. Güvence Bedelinin Hukuki Çerçevesi
Güvence bedeli Doğalgaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği’nin 38 ve 39. maddelerinde düzenlenmiştir. Şöyle ki; Yönetmeliğin “Müşteri Sözleşmeleri” başlıklı 38. maddesi “İlk abonelik esnasında yapılacak abonelik sözleşmesi; iç tesisat proje onayını müteakip gerekli belgelerin dağıtım şirketine ibrazından ve ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenmiş güvence bedelinin tahakkukundan ve/veya tahsilinden sonra imzalanır veya mesafeli sözleşme yapılır.” hükmünü havidir.

Yine aynı Yönetmeliğin “Güvence Bedeli” başlıklı 39. maddesi de “Dağıtım şirketi, alacaklarını garanti altına alabilmek amacıyla, mekanik sayaç kullanan abonelerden abonelik sözleşmesinin imzalanması sırasında bir defaya mahsus olmak üzere güvence bedeli alabilir. Ancak ön ödemeli sayaç kullanan abonelerden güvence bedeli alınmaz.” hükmünü havidir.

Amir hükümler doğrultusunda alınan güvence bedelinin ne kadar olması gerektiği de EPDK tarafından belirlenmektedir. Nitekim 2018 yılı için bu bedel 21.12.2017 tarih ve 7577 sayılı kurul kararı ile 427,00 TL olarak belirlenmiştir.

3.2. Güvence Bedelinin İadesinin Şartları
Güvence Bedelinin İadesi Şartları; Güvence bedelinin hangi şartlarda iade edileceği Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde düzenlenmiş olup, “Yönetmeliğin Güvence Bedeli” başlıklı 39. maddesinin 5. fıkrasında “Abonelik sözleşmesi sona eren veya müşterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile değiştirilen abonenin, dağıtım şirketinde bulunan güvence bedeli, tüm borçların ödenmiş olması ve nakit olarak alınan güvence bedellerinin ise ilgili mevzuat çerçevesinde güncelleştirilmesi kaydıyla, abonelik sözleşmesinin sona ermesine ilişkin talep tarihinden itibaren en geç on beş gün içerisinde aboneye veya onun yetkili temsilcisine iade edilir. Serbest tüketicilerden güvence bedeli alınıp alınmayacağı ve koşulları imzalanacak sözleşmeler kapsamında serbestçe belirlenir.(5)” şeklinde düzenlenmiştir.

Görüleceği üzere amir hüküm uyarınca güvence bedeli ancak;
• Abonelik sözleşmesinin sona ermesi veya
• Müşterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile değiştirilmesi,
• Abonenin dağıtım şirketine olan tüm borçlarını ödemiş olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde iadesi işlemi yapılabilecektir.

Yukarıda izah edildiği üzere tüketicilerden tahsil edilen güvence bedeli söz konusu şartların gerçekleşmesi halinde iade edilecektir.

4. SONUÇ
Tüm bu açıklamalardan çıkarılacak sonuç şu dur ki; abone bağlantı bedeli ve güvence bedeli kavramları içerikleri itibariyle farklıdır ve abone bağlantı bedeli tahsil edilen bir tüketiciden tüketiminin tespiti için aboneliğine faturalı sayaç özgülenmesi halinde güvence bedeli de tahsil edilecektir. Bu durumda abone bağlantı bedeli iade edilmeyecekken, şartların oluşması halinde güvence bedeli iade edilebilecektir.

(1) YAYLA Ahmet, İdarenin Doğal Gaz Piyasasını Düzenleme Faaliyeti, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2013, s.154
(2) Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği md. 4/5
(3) 03.03.2001 tarih ve 24335 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
(4) TERCIER Pierre, PICHONNAZ Pascal, DEVELİOĞLU H. Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2016, s.422
(5) Mülga Fıkra 27.05.2016 tarih ve 29724 sayılı Resmi Gazete “Abonelik sözleşmesi sona eren veya müşterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile değiştirilen abonenin, dağıtım şirketinde bulunan güvence bedeli, tüm borçların ödenmiş olması ve nakit olarak alınan güvence bedellerinin ise ilgili mevzuat çerçevesinde güncelleştirilmesi kaydıyla, talep tarihinden itibaren beş gün içerisinde aboneye veya onun yetkili temsilcisine iade edilir. Serbest tüketicilerden güvence bedeli alınıp alınmayacağı ve koşulları imzalanacak sözleşmeler kapsamında serbestçe belirlenir.”